Zasłużeni dla Kaszub

Bernard Sychta

Bernard Sychta (kasz. Bernard Zëchta, ur. 21 marca 1907 r. w Puzdrowie, w gm. Sierakowice, zm. 25 listopada 1982 r. w Gdańsku). Ksiądz katolicki, działacz kaszubski, etnograf, językoznawca, dramatopisarz, autor 7-tomowego Słownika gwar kaszubskich na tle kultury ludowej.
Bernard Sychta urodził się 21 marca 1907 r. w Puzdrowie w pow. kartuskim w wielodzietnej (trzynaścioro dzieci) rodzinie kaszubskiej Jana i Anny z d. Karszny. Szkołę podstawową ukończył w rodzinnej wsi, a naukę kontynuował w gimnazjach w Gdańsku i Wejherowie, które ukończył w 1928 r. Po maturze wstąpił do seminarium duchownego w Pelplinie. Święcenia kapłańskie otrzymał 17 grudnia 1932 r. Przed wojną oraz krótko po pracował jako kapelan w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Kocborowie, dzielnicy Starogardu Gdańskiego. Tu pracował razem z Tadeuszem Bilikiewiczem. Napisał kilka kaszubskich sztuk teatralnych, w tym najsłynniejszą pt. Hanka sę żeni. Cały nakład jego sztuki Budzta spiącëch spalili Niemcy na wejherowskim rynku we wrześniu 1939 r. Jej autor był poszukiwany przez gestapo w czasie wojny i ukrywał się m.in. we wsi Osie k.Świecia. Interesował się kulturą regionu, studiował i gromadził materiały naukowe z etnografii i językoznawstwa. Próbował opracowywać praktyczną pisownię kaszubską w oparciu o pisownie innych języków słowiańskich. Uważał język kaszubski za ogniwo łączące żywe i wymarłe języki słowiańskie, krytykował poglądy odmienne i sam bywał obiektem krytyki. Pisownię własną kilkakrotnie też zmieniał.
9 kwietnia 1946 r. został magistrem filozofii w zakresie etnografii, etnologii, antropologii i prehistorii na Uniwersytecie Poznańskim, a 6 czerwca 1947 r. obronił tam doktorat na podstawie rozprawy Materialna kultura ludowa Borów Tucholskich na tle etnografii kaszubskiej i kociewskiej, która jest dziś jedną z najważniejszych prac z zakresu etnografii kaszubskiej, kociewskiej i borowiackiej. W 1947 r. został wikarym w Pelplinie, z którym związał się do końca życia. 5 lipca 1949 r. zdał egzamin z psychopatologii i psychiatrii na Akademii Medycznej w Gdańsku. Wykładał psychopatologię w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Był też proboszczem katedry pelplińskiej. W latach 50. napisał kilka rozpraw psychiatrycznych, etnograficznych i językoznawczych oraz sztuki Wesele kociewskie, wydaną w nakładzie 1250 egz., i Ostatna gwiôzdka Mestwina, wydaną pośmiertnie. Był członkiem m.in. Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Towarzystwa Miłośników Ziemi Kociewskiej i, od 1957 r., Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. W 1960 r. został prałatem, a papież Jan XXIII przyznał mu tytuł tajnego szambelana papieskiego. W 1964 r. został mianowany kanonikiem gremialnym kapituły katedralnej w Chełmnie. W 1966 r. otrzymał Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego. Od 1969 r., za zgodą biskupa, poświęcił się całkowicie pracy naukowej. Już w 1968 r. otrzymał kaszubski Medal Stolema. Od miesięcznika "Litery" otrzymał Order Stańczyka. Został też honorowym członkiem ZK-P.
Wykorzystując bogaty materiał etnograficzny, zebrany przez siebie, ks. B. Sychta napisał monumentalny Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, będący pierwszym tak wyczerpującym kompendium wiedzy na temat języka kaszubskiego i kultury kaszubskiej. Słownik powstawał przez wiele lat działalności ks. Sychty i wydany został przez Ossolineum na zlecenie GTN i Komitetu Językoznawstwa PAN w latach 1967-76 w niewielkim nakładzie. Posiada gniazdowy układ haseł i zawiera ok. 60 tys. wyrazów. Pierwszy tom (950 egz.) zaczyna się przedmową autorską, opisującą kulisy pracy nad słownikiem. B. Sychta zebrał też materiał do 3-tomowego słownika kociewskiego, wydanego również w układzie gniazdowym i również przez Ossolineum na zlecenie PAN-u pt. Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej. W pracy naukowej i życiu codziennym przez wiele lat ofiarnie pomagała mu jego siostra Anna (1914-1974), uwieczniona jako Hanka w tytule najsłynniejszej sztuki ks. Sychty.
Pod koniec życia B. Sychta zebrał liczne nagrody i zaszczyty, m.in. Złoty Krzyż Zasługi i nagrodę im. K. Nitscha. 4 grudnia 1972 r. otrzymał jednogłośnie honorowe członkostwo Gdańskiego Towarzystwa Naukowego za promocję GTN i wkład w rozwój nauki. Za swą pracę leksykograficzną otrzymał w Pelplinie 21 maja 1974 r. specjalny srebrny medal od ZK-P z napisem Bernard Sychta. Twórca słownika gwar kaszubskich. Medal projektu Wiktora Tołkina wręczał laureatowi Tadeusz Bolduan, ówczesny wiceprezes Zrzeszenia. W 1975 r. B. Sychta otrzymał nagrodę ministra kultury i sztuki. Od płockiego miesięcznika "Barwy" otrzymał 24 czerwca 1977 r. nagrodę im. O. Kolberga i medal w uznaniu zasług dla kultury ludowej. W 1977 r. otrzymał też Medal I Wydziału Nauk Społecznych PAN im. M. Kopernika. TMZK w Starogardzie Gd. w uznaniu zasług położonych dla upowszechnienia regionalnej kultury kociewskiej, a szczególnie za wieloletnią, żmudną pracę leksykograficzną, nagrodziło go 11 września 1980 r. honorowym członkostwem i specjalnym medalem Bernardowi Sychcie - autorowi Słownika kociewskiego, który ufundowało wspólnie z Towarzystwem Literackim im. Adama Mickiewicza. W 1981 r. ksiądz dostał nagrodę wojewody gdańskiego, a 3 grudnia 1981 r. przyznano mu doktorat honoris causa nauk humanistycznych Uniwersytet Gdańskiego w uznaniu wybitnych zasług dla poznania kultury oraz gwar Kaszub i Kociewia[1]. Zmarł 25 listopada 1982 r. w Gdańsku, pochowany został 29 listopada 1982 r. w Pelplinie jako proboszcz tamtejszej, office disinfection katedry. Uroczystości pogrzebowe prowadził bp Edmund Piszcz. Bernard Sychta był również artystą malarzem i pisał wiersze. Zostawił bogate materiały naukowe, wspomnieniowe, anegdotyczne, a także liczne karykatury i obfitą korespondencję.